یکی از مراسم کهن در بین ایرانی ها جشن شب یلدا است که در اخرین روز فصل پاییز در 30 اذر ماه و روز اول فصل زمستان در اول دیماه که بلندترین شب سال نامیده شده است برگزار می شود.
مراسم شب یلدا در اقوام ایرانی با هم متفاوت است مثلا در شهرهای خراسان خواندن شاهنامهٔ فردوسی در شب یلدا مرسوم است و در آذربایجان غربی و شرقی رسم بر این است که در شب یلدا خوانچهای تزیین شده به خانهٔ تازه عروس یا نامزد خانواده بفرستند.در شب یلدا هنداونه.انار.پرتقال.تخمه.ماهی پلو و... جزو اصلی ترین ملزومات شب یلدا هستند و همچنین اجیل شب یلدا نیز در ایران طرفدار بسیاری را دارد که معمولا بعد از این شب تلفات زیادی دارد.
کلمه یلدا ریشهٔ سریانی دارد و به معنای ولادت و تولد است. منظور از تولد، ولادت خورشید (مهر/میترا) است. رومیان آن را ناتالیس آنایکتوس یعنی روز تولد مهر شکست ناپذیر می نامند. ابوریحان بیرونی از این جشن با نام میلاد اکبر نام برده و منظور از آن را میلاد خورشید دانسته است.
در جشن شب یلدا طی شدن بلندترین شب سال و به دنبال آن بلندتر شدن طول روزها در نیم‌کرهٔ شمالی، که مصادف با انقلاب زمستانی است گرامی داشته می‌شود.شب یلدا به زمان بین غروب آفتاب از ۳۰ آذر (آخرین روز پاییز) تا طلوع آفتاب در اول ماه دی (نخستین روز زمستان) گفته می‌شود.
ابوریحان بیرونی از جشن یلدا با نام «میلاد اکبر» نام برده و منظور از آن را «میلاد خورشید» دانسته است و در آثارالباقیه بیرونی، ص ۲۵۵، از روز اول دی ماه، با عنوان «خور» نیز یاد شده‌است و در قانون مسعودی نسخه موزه بریتانیا در لندن، «خُره روز» ثبت شده، اگرچه در برخی منابع دیگر «خرم روز» نامیده شده است.
چلّه، دو موقعیت گاه‌شمارانه در طول یک سال خورشیدی با کارکردهای فرهنگ عامه، یکی در آغاز تابستان (تیرماه) و دیگری در آغاز زمستان (دی ماه)، هریک متشکل از دو بخش بزرگ (چهل روز) و کوچک (بیست روز) است. واژه چلّه برگرفته از چهل (معین، ذیل واژه) و مخفف «چهله» و صرفاً نشان‌دهنده گذشت یک دوره زمانی معین (و نه الزاماً چهل روزه) است.
خانواده‌های ایرانی در شب یلدا، معمولاً شامی فاخر و همچنین انواع میوه‌ها و رایج‌تر از همه هندوانه را مهیا و دور هم صرف می‌کنند. پس از صرف تناولات، قصه‌گویی پیرترها برای دیگر اعضای فامیل و همچنین فال‌گیری با دیوان حافظ رایج است. در لرستان به شب یَلدا (چله)، «شو اول قاره»(قاهاره) می‌گویند.
تاریخ شب یلدای امسال (1396) سه شنبه ۳۰ آذر ۱۳۹۶ هجری شمسی برابر با Tuesday ۲۱ December 2017 میلادی و مصادف با الثلاثاء ۲۱ ربیع الأول ۱۴۳۹ هجری قمری می باشد.